การเดินระบบไฟฟ้าในปัจจุบันให้ความสำคัญกับทัศนียภาพและความปลอดภัยเป็นอย่างยิ่ง สายไฟฝังดินจึงกลายเป็นทางเลือกอันดับต้นๆ สำหรับโครงการสมัยใหม่ ทั้งในภาคอุตสาหกรรม อาคารสูง และที่พักอาศัย เพราะช่วยลดการบดบังทัศนียภาพ เพิ่มความเป็นระเบียบ และลดความเสี่ยงจากสภาพอากาศและอุบัติเหตุที่อาจเกิดขึ้นกับเสาไฟฟ้า วันนี้ Fuhrer ผู้ผลิตและจัดจำหน่ายสายไฟฟ้าคุณภาพสูงที่ได้รับความไว้วางใจมาอย่างยาวนาน จะมาให้ความรู้เกี่ยวกับสายไฟฝังดินอย่างละเอียด ตั้งแต่ประเภท ไปจนถึงมาตรฐานการติดตั้งที่ถูกต้อง
สายไฟฝังดินคืออะไร
สายไฟฝังดิน คือ สายไฟฟ้าที่มีการออกแบบโครงสร้างและคุณสมบัติของฉนวนและเปลือกนอกให้มีความแข็งแรงทนทานเป็นพิเศษ สามารถทนต่อความชื้น การกดทับ และสภาพแวดล้อมต่างๆ ใต้พื้นดินได้โดยตรง ทำให้สามารถนำไปติดตั้งด้วยวิธีการฝังลงในดิน ทั้งแบบฝังโดยตรง (Direct Burial) หรือการร้อยผ่านท่อที่ฝังไว้ใต้ดิน (In Conduit) เพื่อส่งจ่ายกระแสไฟฟ้าไปยังจุดหมายได้อย่างปลอดภัยและมีเสถียรภาพ
รู้จักประเภทของสายไฟฝังดินยอดนิยม
การเลือกชนิดของสายไฟฝังดินให้เหมาะสมกับการใช้งานเป็นหัวใจสำคัญของความปลอดภัยและประสิทธิภาพของระบบไฟฟ้า โดยในอุตสาหกรรมนิยมใช้สายไฟอยู่ 2 ประเภทหลัก ซึ่งมีคุณสมบัติแตกต่างกันไป
สายไฟ NYY / NYY-G (สายเอ็นวายวาย)
สายไฟ NYY คือ สายฝังดินที่ได้รับความนิยมสูงสุดในประเทศไทยและเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย โครงสร้างของสายไฟชนิดนี้ประกอบด้วยตัวนำทองแดง หุ้มฉนวน PVC (Polyvinyl Chloride) และมีเปลือกนอกเป็น PVC อีกชั้นหนึ่ง ทำให้มีความทนทานต่อสภาพแวดล้อมใต้ดิน ความชื้น และแรงกระแทกได้ดีเยี่ยม คุณสมบัติเด่นของสาย NYY คือสามารถติดตั้งได้ทั้งแบบร้อยท่อและแบบฝังดินโดยตรง ซึ่งช่วยลดขั้นตอนและต้นทุนในการติดตั้งได้
สายไฟชนิดนี้มีให้เลือกใช้งาน 2 รูปแบบหลัก คือ
- สาย NYY เป็นสายไฟฟ้าที่มีหลายแกน (Multi-Core) แต่จะไม่มีสายดินรวมอยู่ด้วย เหมาะสำหรับใช้งานในระบบไฟฟ้า 1 เฟส หรือ 3 เฟส ที่มีการเดินสายดินแยก
- สาย NYY-G เป็นสายไฟฟ้าที่มีโครงสร้างเหมือนกับ NYY ทุกประการ แต่จะมีการเพิ่มสายดิน (Ground) รวมเข้ามาเป็นหนึ่งในแกนของสาย ทำให้สะดวกต่อการติดตั้งในระบบที่ต้องการสายดิน
ด้วยคุณสมบัติที่รอบด้าน ทำให้สายไฟฝังดินประเภท NYY เป็นตัวเลือกหลักสำหรับงานเดินสายเมนเข้าอาคาร งานไฟฟ้าในสวน หรือระบบไฟฟ้าแสงสว่างภายนอก
สายไฟ CV หรือสาย XLPE
สำหรับโครงการที่ต้องการประสิทธิภาพและความทนทานในระดับที่สูงขึ้น โดยเฉพาะในงานที่เกี่ยวข้องกับไฟฟ้าแรงดันสูง สายไฟ CV หรือที่รู้จักกันในชื่อสาย XLPE คือคำตอบ สายไฟชนิดนี้ใช้ฉนวนที่ทำจากวัสดุ XLPE (Cross-linked Polyethylene) ซึ่งมีคุณสมบัติเด่นคือทนต่ออุณหภูมิได้สูงถึง 90 องศาเซลเซียส (สูงกว่า PVC ที่ทนได้ 70 องศาเซลเซียส) ทำให้สามารถนำกระแสไฟฟ้าได้มากขึ้นในขนาดตัวนำที่เท่ากัน และมีความทนทานต่อแรงกระแทกและการเสียดสีได้ดีเยี่ยม
เปลือกนอกของสาย CV มักเป็น PVC หรือ PE (Polyethylene) เพื่อเพิ่มชั้นการป้องกันอีกระดับ ทำให้สายไฟฝังดินชนิดนี้เหมาะอย่างยิ่งสำหรับงานติดตั้งใต้ดินที่ต้องการความเชื่อถือได้สูงสุด เช่น การเดินสายเมนหลักในโรงงานอุตสาหกรรม, นิคมอุตสาหกรรม, อาคารสูง หรือระบบสายส่งไฟฟ้าใต้ดินที่ต้องการความเสถียรของระบบในระยะยาว
มาตรฐานและข้อกำหนดที่ต้องรู้ก่อนติดตั้งสายไฟฝังดิน
การติดตั้งสายไฟฝังดินไม่ใช่เพียงแค่การขุดและฝัง แต่ต้องอยู่ภายใต้มาตรฐานและข้อบังคับที่เคร่งครัด เพื่อรับประกันความปลอดภัยสูงสุดต่อชีวิตและทรัพย์สิน ทั้งในระหว่างการติดตั้งและตลอดอายุการใช้งาน
มาตรฐานการติดตั้งทางไฟฟ้าสำหรับประเทศไทย (วสท.)
วิศวกรรมสถานแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ (วสท.) ได้กำหนด “มาตรฐานการติดตั้งทางไฟฟ้าสำหรับประเทศไทย” ซึ่งเป็นข้อบังคับหลักที่วิศวกรและช่างไฟฟ้าทุกคนต้องปฏิบัติตาม สำหรับการติดตั้งสายไฟฝังดินตามมาตรฐาน วสท. ฉบับล่าสุด (พ.ศ. 2564) ได้ระบุข้อกำหนดสำคัญไว้หลายประการ เช่น
- ความลึกในการติดตั้ง กำหนดระดับความลึกขั้นต่ำของการฝังสายไฟฟ้าตามลักษณะของพื้นที่ เพื่อป้องกันความเสียหายทางกายภาพ
- การป้องกันทางกายภาพ สายเคเบิลที่ฝังดินโดยตรงต้องได้รับการป้องกันจากความเสียหาย เช่น การใช้ท่อร้อยสาย การเทคอนกรีตหุ้ม หรือการรองพื้นและกลบทับด้วยทรายที่ไม่มีหินแหลมคม
- ป้ายและเทปเตือน ต้องมีการติดตั้งเทปหรือแผ่นพลาสติกที่มีข้อความเตือน (Warning Tape) ตลอดแนวการเดินสายฝังดิน โดยให้วางอยู่เหนือสายประมาณ 30 เซนติเมตร เพื่อเป็นสัญญาณเตือนให้ผู้ที่อาจขุดดินในอนาคตได้รับทราบ
- การเดินสายร่วมกับระบบอื่น กำหนดระยะห่างขั้นต่ำในการติดตั้ง สายไฟฝังสายไฟฝังดินใกล้กับระบบสาธารณูปโภคอื่นๆ เช่น ท่อประปา หรือท่อแก๊ส เพื่อความปลอดภัย
การปฏิบัติตามมาตรฐาน วสท. อย่างเคร่งครัดไม่เพียงแต่เป็นการรับประกันความปลอดภัย แต่ยังเป็นข้อบังคับทางกฎหมายที่สำคัญอีกด้วย
ข้อควรระวังและความปลอดภัยในการติดตั้ง
นอกเหนือจากมาตรฐาน วสท. แล้ว ประสบการณ์หน้างานยังสอนให้ตระหนักถึงข้อควรระวังเพิ่มเติม เพื่อให้การติดตั้ง สายไฟร้อยท่อฝังดิน หรือแบบฝังตรงเป็นไปอย่างราบรื่นและปลอดภัย
- ตัดระบบไฟฟ้าก่อนเสมอ (Lockout/Tagout) ก่อนเริ่มงานติดตั้ง ต้องมั่นใจว่าได้ทำการตัดแหล่งจ่ายไฟที่เกี่ยวข้องทั้งหมดแล้ว และติดป้ายแจ้งเตือนเพื่อป้องกันการสับไฟโดยอุบัติเหตุ
- ตรวจสอบสภาพสายไฟ ก่อนนำสายไฟลงร่อง ควรตรวจสอบสภาพเปลือกนอกของสายฝังดิน ตลอดทั้งเส้นอย่างละเอียด ว่าไม่มีร่องรอยความเสียหายจากการขนส่งหรือการลากสาย
- การจัดการกับความโค้ง ในการเดินสาย ควรหลีกเลี่ยงการหักงอสายไฟในรัศมีที่แคบเกินไป เพราะอาจทำให้โครงสร้างภายในของสายเกิดความเสียหายได้ ควรปฏิบัติตามค่ารัศมีการดัดโค้งต่ำสุด (Minimum Bending Radius) ที่ผู้ผลิตแนะนำ
- ป้องกันน้ำเข้าปลายสาย หลังจากตัดสายไฟแล้ว ควรใช้แคปหรือวัสดุอุดปลายสายเพื่อป้องกันความชื้นหรือน้ำซึมเข้าไปในตัวนำ ซึ่งอาจนำไปสู่การลดทอนประสิทธิภาพและปัญหาระยะยาว
วิธีการติดตั้งสายไฟฝังดินอย่างถูกวิธี
รูปแบบการติดตั้งสายไฟฝังดิน มี 2 วิธีหลัก ซึ่งแต่ละวิธีก็มีขั้นตอนและข้อดีที่แตกต่างกันไป การเลือกวิธีที่เหมาะสมขึ้นอยู่กับประเภทของสายไฟ งบประมาณ และลักษณะของพื้นที่หน้างาน
การติดตั้งแบบฝังดินโดยตรง (Direct Burial)
วิธีนี้เหมาะสำหรับสายไฟฝังดินที่ถูกออกแบบมาโดยเฉพาะ เช่น สาย NYY และ CV ซึ่งช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายด้านท่อร้อยสายไฟ มีขั้นตอนดังนี้
- ขุดร่อง (Trenching) ขุดร่องดินให้มีความลึกตามมาตรฐานที่กำหนด (เช่น 0.6 เมตร สำหรับพื้นที่ทั่วไป) และทำให้พื้นร่องเรียบสม่ำเสมอ
- รองพื้นด้วยทราย นำทรายหยาบหรือดินที่ไม่มีหินแหลมคมมาเทรองพื้นร่องให้หนาประมาณ 5-10 เซนติเมตร เพื่อป้องกันเปลือกสายไฟเสียหาย
- วางสายไฟ ค่อยๆ วางสายฝังดินลงบนชั้นทราย จัดแนวสายให้เรียบร้อย
- กลบทับด้วยทราย นำทรายหยาบมากลบทับสายไฟอีกชั้นหนึ่ง ให้หนาประมาณ 10-15 เซนติเมตร
- วางแนวเทปเตือน วางเทปคำเตือน (Warning Tape) ตลอดแนวสายไฟ โดยให้อยู่สูงกว่าชั้นทรายที่กลบสายประมาณ 15-30 เซนติเมตร
- กลบดินและบดอัด นำดินที่ขุดขึ้นมากลบทับให้เต็มร่อง แล้วทำการบดอัดให้แน่นเพื่อป้องกันดินทรุดตัวในอนาคต
การติดตั้งแบบร้อยท่อฝังดิน (In Conduit)
วิธีร้อยท่อสายไฟฝังดินเป็นการเพิ่มเกราะป้องกันให้กับสายไฟอีกชั้นหนึ่ง ทำให้มีความปลอดภัยสูงและสะดวกต่อการบำรุงรักษาหรือเปลี่ยนสายไฟในอนาคต มีขั้นตอนดังนี้
- ขุดร่องและรองพื้น ขุดร่องและรองพื้นด้วยทรายเช่นเดียวกับวิธีฝังดินโดยตรง
- วางท่อร้อยสายไฟ นำท่อชนิดที่เหมาะสมกับงานฝังดิน (เช่น HDPE, PVC) มาวางเรียงในร่องและต่อท่อให้สนิท
- กลบดินบางส่วน ทำการกลบดินเพื่อยึดท่อให้อยู่กับที่ ป้องกันท่อเคลื่อนที่ระหว่างการร้อยสาย
- ร้อยสายไฟ ใช้เครื่องมือดึงสาย (Fish Tape) หรือเชือกนำร่อง เพื่อดึงสายไฟฝังดินหรือสายไฟชนิดอื่นที่เหมาะสมเข้าไปในท่อ
- วางแนวเทปเตือนและกลบดิน ดำเนินการวางเทปคำเตือนและกลบดินให้สมบูรณ์เหมือนกับวิธีแรก
ระดับความลึกมาตรฐานในการติดตั้งสายไฟฝังดิน
ความลึกในการฝังสายฝังดินเป็นปัจจัยด้านความปลอดภัยที่สำคัญอย่างยิ่ง เพื่อให้แน่ใจว่าสายไฟจะอยู่พ้นจากกิจกรรมบนผิวดินที่อาจก่อให้เกิดความเสียหายได้ โดยมาตรฐาน วสท. ได้กำหนดความลึกขั้นต่ำไว้ดังนี้:
- พื้นที่ทั่วไปที่ไม่มีรถวิ่งผ่าน
ต้องมีความลึกในการฝังไม่น้อยกว่า 0.6 เมตร (60 เซนติเมตร) ซึ่งเป็นระดับที่ปลอดภัยจากการขุดดินทำสวนทั่วไป หรือกิจกรรมบนผิวดินที่ไม่ใช่การรับน้ำหนักสูง
- พื้นที่ที่มีรถยนต์วิ่งผ่าน หรือถนน
ต้องมีความลึกในการฝังไม่น้อยกว่า 1.0 – 1.2 เมตร (100 – 120 เซนติเมตร) ขึ้นอยู่กับแรงดันไฟฟ้าและข้อกำหนดของพื้นที่นั้นๆ ความลึกที่เพิ่มขึ้นนี้จำเป็นอย่างยิ่งเพื่อป้องกันสายไฟจากแรงกดทับและการสั่นสะเทือนต่อเนื่องจากยานพาหนะ ซึ่งอาจทำให้โครงสร้างสายหรือท่อเสียหายได้
ท่อร้อยสายไฟที่เหมาะกับงานฝังดิน
สำหรับการติดตั้งแบบสายไฟร้อยท่อฝังดิน การเลือกใช้ท่อที่ถูกต้องเป็นสิ่งสำคัญไม่แพ้การเลือกสายไฟ ท่อที่นิยมใช้ในงานฝังดินมีคุณสมบัติที่แตกต่างกันไปดังนี้
- ท่อ HDPE (High-Density Polyethylene)
เป็นท่อที่ได้รับความนิยมมากที่สุดสำหรับงานฝังดินในปัจจุบัน มีลักษณะเป็นสีดำคาดส้ม ผิวท่อมีความยืดหยุ่นสูง ทนทานต่อแรงกดทับได้ดีเยี่ยม ไม่เป็นสนิม และทนต่อสารเคมีในดินได้ดี อายุการใช้งานยาวนาน
- ท่อ PVC สีเหลือง (uPVC)
เป็นท่อที่ผลิตขึ้นสำหรับงานร้อยสายไฟฟ้าโดยเฉพาะ มีสีเหลืองเพื่อเป็นสัญลักษณ์บ่งชี้ ทนทานต่อความชื้นและไม่เป็นสนิมเช่นกัน แต่จะมีความแข็งแต่เปราะกว่าท่อ HDPE ทำให้รับแรงกดทับได้น้อยกว่า เหมาะสำหรับพื้นที่ที่ไม่มีการจราจรหนาแน่น
- ท่อโลหะ (RSC/IMC)
ท่อโลหะเคลือบสังกะสี เช่น RSC (Rigid Steel Conduit) และ IMC (Intermediate Metal Conduit) เป็นท่อที่มีความแข็งแรงทางกายภาพสูงสุด สามารถทนต่อแรงกระแทกและแรงกดทับได้ดีที่สุด แต่ก็มีราคาสูงและมีโอกาสเกิดสนิมได้หากผิวเคลือบได้รับความเสียหาย จึงมักใช้ในจุดที่ต้องการการป้องกันสูงสุด เช่น บริเวณใต้ถนนหรือทางเข้า-ออกโรงงาน
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับสายไฟฝังดิน
ร้อยท่อฝังดินใช้สายอะไรได้บ้าง
ในการติดตั้งแบบสายไฟร้อยท่อฝังดินนั้น ท่อจะทำหน้าที่เป็นเกราะป้องกันหลักให้กับสายไฟ ทำให้มีความยืดหยุ่นในการเลือกใช้สายไฟมากขึ้น โดยสามารถใช้ได้ทั้งสายไฟฝังดินโดยเฉพาะอย่าง NYY เพื่อความทนทานสูงสุด หรือสามารถใช้สายไฟฟ้าทั่วไป เช่น สาย THW ได้เช่นกัน อย่างไรก็ตาม การใช้สายไฟที่ไม่ได้ออกแบบมาเพื่อฝังดินโดยตรง จำเป็นต้องร้อยท่อเสมอและห้ามมีรอยต่อของสายอยู่ภายในท่อเด็ดขาด
สายไฟประเภทไหนที่ห้ามฝังดินเด็ดขาด
สายไฟที่ห้ามนำไปฝังดินโดยตรง (Direct Burial) เด็ดขาด คือสายไฟฟ้าที่ไม่มีเปลือกนอก (Outer Sheath) ที่แข็งแรงพอจะป้องกันความชื้นและความเสียหายทางกายภาพได้ ตัวอย่างที่ชัดเจนคือ สาย VAF (สายแบนคู่สีขาว) หรือสาย THW ที่มีเพียงชั้นฉนวนชั้นเดียว สายเหล่านี้หากสัมผัสกับความชื้นในดินโดยตรงจะทำให้ฉนวนเสื่อมสภาพอย่างรวดเร็วและเกิดไฟฟ้าลัดวงจรได้ การใช้งานสายประเภทนี้ใต้ดินจำเป็นต้องอยู่ในระบบสายไฟร้อยท่อฝังดินที่มีการป้องกันน้ำอย่างดีเท่านั้น
เปรียบเทียบท่อ PVC กับท่อโลหะสำหรับงานฝังดิน
การเลือกระหว่างท่อ PVC และท่อโลหะขึ้นอยู่กับงบประมาณและระดับการป้องกันที่ต้องการ ท่อ PVC (รวมถึง HDPE) มีข้อได้เปรียบในเรื่องการทนความชื้น ไม่เป็นสนิม ติดตั้งง่าย และมีราคาถูกกว่า แต่ความสามารถในการรับแรงกดทับจะด้อยกว่า ในขณะที่ ท่อโลหะ มีความแข็งแรงทนทานทางกายภาพสูงสุด เหมาะสำหรับพื้นที่เสี่ยงต่อการถูกกระแทกหรือมีรถวิ่งทับ แต่ก็มีราคาสูงกว่าและต้องระมัดระวังเรื่องการเกิดสนิมในระยะยาวหากติดตั้งในพื้นที่ที่มีความชื้นสูงและผิวเคลือบเสียหาย
สรุปบทความ
การเลือกและติดตั้งสายไฟฝังดินเป็นกระบวนการที่ต้องใส่ใจในทุกรายละเอียด ตั้งแต่การเลือกประเภทสายไฟให้เหมาะสมกับงาน ไม่ว่าจะเป็นสาย NYY สำหรับงานทั่วไป หรือสาย CV สำหรับงานที่ต้องการประสิทธิภาพสูง การปฏิบัติตามมาตรฐาน วสท. อย่างเคร่งครัดในเรื่องความลึกและวิธีการติดตั้ง ไปจนถึงการเลือกใช้สายไฟร้อยท่อฝังดินที่เหมาะสม ทั้งหมดนี้คือปัจจัยสำคัญที่จะทำให้ระบบไฟฟ้าใต้ดินมีความปลอดภัยและใช้งานได้อย่างยาวนาน
สำหรับผู้ประกอบการ วิศวกร หรือเจ้าของโครงการที่กำลังมองหาสายฝังดินและสายไฟฟ้าคุณภาพสูง Fuhrer พร้อมเป็นส่วนหนึ่งในความสำเร็จของท่าน ด้วยประสบการณ์กว่า 27 ปี และความไว้วางใจจากหน่วยงานภาครัฐและเอกชนชั้นนำมากมาย เรามุ่งมั่นผลิตสายไฟฟ้าที่ได้มาตรฐานสากลเพื่อส่งมอบความปลอดภัยและประสิทธิภาพสูงสุดให้กับทุกโครงการ
